Atopik ekzema neden olur?
Atopik ekzema, kişisel yatkınlık yanı sıra çevresel faktörler gibi pek çok faktörün rol oynadığı kompleks bir durumdur. Hastaların deri bariyeri bozuktur ve alerji yanıtları artmıştır. Bunun yanı sıra sabun, deterjan kullanımı, kimyasallar, alerjen maruziyeti ile belirli bakteri ve virüs enfeksiyonları çevresel faktörleri oluşturur. Filagrin denilen protein, derinin sağlıklı bariyerinin korunmasını sağlar ve ekzema gelişimi ile yakından ilişkili bulunmuştur. Bu protein ile ilgili genetik bozukluklar atopik dermatit hastalarının enfeksiyonlara daha yatkın olmasına ve kimyasalların deriden kolay geçmesine ve böylelikle kaşıntı ve ekzema gelişimine katkıda bulunurlar.
Atopik ekzema nedir?
Atopik ekzema sıklıkla çocukluk çağında başlayan sık bir deri hastalığıdır. Beş çocuktan birinde görüldüğü tahmin edilmektedir. ‘Atopik’ terimi, alerjik reaksiyonların artmış olduğu astım, ekzema ve alerjik rinit üçlüsü için kullanılır. Ekzema kırmızı, kuru, kaşıntılı, bazen su toplayan akıntılı ve kalınlaşmanın eşlik ettiği deri görünümünü ifade eder.
Atopik ekzemanın belirtileri nelerdir?
Hastalığın temel belirtisi kaşıntıdır. Kaşıntıya tepki olarak kaşıma davranışı ekzemanın kötüleşmesine neden olur. Hastalar şiddetli kaşıntı nedeniyle uyumakta güçlük çeker, ertesi gün yorgun ve gergin olur. Zaman zaman iyileşme ve kötüleşme dönemleri olur. Semptomlar kışın deri kurudukça kötüleşme eğiliminde olur.
Atopik ekzemanın belirtileri görülme yaşına göre değişiklik gösterir. Bebeklik döneminde yanaklarda, el, kol ve bacakların dış yüzeylerinde kırmızı, kepekli yamalar, zaman zaman akıntılı, sarı kabuklar görülebilir. Deri tipik olarak kurudur. Çocukluk döneminde ise ekzema plakları kıvrım bölgelerinde izlenir. Erişkin dönemde ise el ekzeması, göz kapağı ekzeması, tüm vücudun %90’dan fazlasının kızarıklık ve kepeklerle kaplanması şeklinde izlenen eritrodermi, kıvrım yerleri veya dış yüzeylere yerleşebilen ekzema plaklarıyla karakterize bir tablo olarak izlenir.
Atopik ekzema nasıl tedavi edilir?
Atopik ekzemalı hastaların yüzde altmışında ekzema ergenlik döneminde iyileşir. Atopik dermatitte tedavinin amacı hastalığı kontrol altına almaktır yani kür sağlanması mümkün değildir.
Atopik ekzema tedavisinin temeli derinin nemlendirilmesine dayanır. Düzenli olarak nemlendiriciler uygulanmalı (en az günde bir kez) ve deriyi temizlerken sabun içermeyen kokusuz, renksiz temizleyiciler kullanılmalıdır. Çeşitli nemlendiriciler arasından hasta kendisinin en rahatlıkla uygulayabildiğini seçmelidir.
Topikal steroidler (kortizonlu kremler): Ekzema plaklarının kızarıklığı ve kaşıntısı üzerine etkilidirler. Bölgeye ve hastanın yaşına göre değişik güçte krem ve pomadlar vardır. Doktorlar kullanılacak bölgeye göre gerekli süre ve güçte topikal steroidleri reçete ederler. Uzun süreli kullanımda deriyi inceltici ya da kılcal damar oluşumu gibi yan etkileri olabileceğinden doktorun tavsiyesine uygun şekilde ve miktarda kullanılmalıdır. Uygun şekilde kullanıldıklarında oldukça etkilidirler.
Topikal kalsinörin inhibitörleri: Kortizonlu kremlere yanıt vermeyen hastalarda ya da topikal steroidlerin kullanılamadıkları hastalarda kullanılabilirler. En sık yan etkileri yanma batma yapmalarıdır ancak bu etki birkaç uygulama sonrası kaybolur.
Sarma tedavileri: Pamuklu bandajlar veya pamuklu/ipek giysiler kremlerin üzerine giyilerek hem kremlerin emilimini artırır hem de kaşımayı azaltır. Kısa sürelerle ıslak sargılar yapılabilir.
Fototerapi (ultraviyole tedavisi): Ultraviyole tedavisi belirli seanslarla yapılan ve birçok hastada etkili olabilen bir tedavi şeklidir.
Diğer tedaviler: Çok yaygın ekzeması olan hastalarda sürme tedaviler yeterli olmaz ve ağızdan alınan ya da enjeksiyon şeklinde alınan tedavilere ihtiyaç duyarlar. Bu tedaviler arasında;
- Kortizon tedavisi
- Siklosporin
- Dupilumab
- Azatiopurin
- Metotreksat
- Mikofenolat mofetil
yer alır. Bu tedaviler hekimin yakın gözlemi ile verilir ve düzenli aralıklarla bir takım kan tahlillerinin yapılmasını gerektirebilir.
Atopik ekzema tanısı nasıl konulur?
Atopik ekzemanın tanısı klinik belirtileri ile kolaylıkla konulur. Bazen serumda immunglobulin E yüksekliği, eozinofil sayısının artması ve deri delme testinde solunum ya da besin alerjenlerine pozitif yanıt da tanıyı desteklemek için gerekebilir.
Atopik ekzemanın alevlenmesine neden olan faktörler nelerdir?
- Sabun, deterjan, çeşitli kimyasallar, sıcak, toz, yünlü giysiler ve hayvanlar
- Grip, soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlar
- Derinin bakteriyel enfeksiyonları (S.aureus), viral enfeksiyonları (Herpes)
- Deri kuruluğu
- Nadiren besin alerjileri
- Stres
Kendi bakımınızda nelere dikkat etmelisiniz?
- Cildinizi günde iki kez nemlendirmeye çalışın
- Sabun yerine nemlendiricili yıkama ürünleri kullanın, duş jeli, banyo köpüğü kullanmayın.
- Ev işi yaparken mutlaka eldiven giyin; eldiveniniz pudrasız ve lastik-olmayan bir eldiven olsun.
- Yüzme sonrası hemen duş alın ve nemlendirici sürün
- Pamuklu giysiler giyin ve naylon ve yün giyinmeyin
- Kaşıma ve yolma davranışından kaçının, kaşıma duygusu gelince nemlendirici ile derinizi hafifçe sürerek rahatlamaya çalışın
- Sıcak ortamlardan kaçının
- Giysilerinizi mümkünse çift durulama yaparak deterjan kalıntılarını iyice uzaklaştırın