Boynun orta hattında yer alan ve kelebeğe benzer bir şekli olan tiroit bezinden salgılanan tiroit hormonları vücutta pek çok fonksiyonun gerçekleşmesinde önemli rol oynar. Çocuklarda tiroit bezi büyümediği sürece gözle görmek ve muayene ile palpe etmek (dokunarak muayene edildiğinde ele gelmesi) mümkün değildir. Ancak büyüdüğü zaman baş normal pozisyondayken veya bazen sadece baş geri atıldığında (boyun ekstansiyon pozisyonuna getirildiğinde) görülür hale gelir ve elle muayene edildiğinde hissedilir. Tiroit bezinin büyümesine ‘Guatr’ denir. Her guatr tablosu tiroit bezinin fonksiyonlarının bozulmasına yol açmaz; yani bir kişide guatr olduğunda tiroit hormonları normal seviyelerde ise ilaç kullanması şart değildir.
Benzer şekilde tiroit bezi bazen guatr olmadan da yetersiz çalışabilir ve tiroit hormon salınımı yetersiz olabilir bu durum hipotiroiti olarak adlandırılır. Böyle bir durumda tiroit hormon tedavisi uygulanması gerekir.
Tiroit hormonlarının büyüme ve gelişme, vücudun oksijen kullanımı, ısı oluşumu, sinirsel işlevler, vücutta şeker, yağ, protein ve vitamin kullanımı üzerine etkileri vardır. Özellikle ilk iki yaştaki merkezi sinir sistemi ve zekâ gelişimi için tiroit hormonları mutlaka gereklidir. Ülkemizde doğuştan gelen tiroit hormon yetersizliği (konjenital hipotiroiti) tabloları ulusal tarama programı sayesinde erkenden tanınmakta ve tedavi edilmektedir.
Tiroit hormonlarının yetersiz salınması hipotiroidi, normalden fazla salınması ise hipertiroidi olarak adlandırılır. Her iki durumda da bazı klinik bulgular ortaya çıkar. Çocukluk çağında hipotiroidi, hipertiroididen daha sık görülen bir tablodur.
Hipotiroidinin bulguları arasında çabuk yorulma, hareketlerde yavaşlama, üşüme, kabızlık, saçlarda dökülme, uykuya meyil, kavrama güçlüğü dikkati çeker. Çocukluk çağında en ağır bulgu, hipotiroidiye bağlı büyüme yavaşlamasıdır. Bu durumda boy uzaması yavaş olmasına rağmen tartı artışının devam etmesi önemli bir ipucudur. Hipertiroidide ise zayıfama, sinirlilik, çarpıntı, ellerde titreme, ishal gibi bulgular görülebilir. Hem hipotiroidide hem hipertiroidide guatr bulunabilir ama olması şart değildir.
Tiroid Bezi Hastalığı (Haşimato) Nedir?
Hashimoto hastalığı (tiroiditi) veya kronik lenfositik tiroidit, otoimmün bir hastalıktır. Bu hastalıkta bağışıklık sistemi, tiroit bezine karşı bazı antikorlar geliştirip (bir nevi tiroit bezine saldırarak) tiroit bezinde yapısal ve işlevsel değişikliklere yol açabilir. Kadınlarda daha fazla görülmekte olup çocuklarda ise ergenlik döneminde daha sık karşılaşılmaktadır.
Hashimoto tiroiditi bazen tiroit bezinin yavaş çalışmasına yol açabilir, zaten hastalığın klinik bulguları da daha çok tiroit hormon eksikliğinin neden olduğu bulgulardır. Ama bazen bu bulgular görülmez. Tek bulgu tiroit bezindeki büyüme yani guatrdır. Guatr yukarıda da bahsedildiği gibi boyunda şişlik olarak göze çarpabilir.
Hashimoto tiroiditinin özel (spesifik) bir tedavisi olmayıp asıl tedavi tiroit bezinin yetersiz çalıştığı durumlarda eksik olan tiroit hormonlarının yerine konmasıdır.
Çocuklarda Hashimoto tiroiditini tedavi etmek için ameliyat veya lazer tedavisi gibi yöntemler önerilmemektedir.
Tiroit bezi hastalıklarında laboratuvar ve görüntüleme testleri
- Kanda TSH (beyinde yer alan hipofiz bezinden salgılanır), T4 ve T3 (tiroit bezinden salgılanan tiroit hormonları) düzeyleri
- Seçilmiş olgularda anti TPO, anti Tiroglobulin adlı oto-antikorların kandaki düzeyleri
- Tiroit ultrasonografisi
- Çok az sayıda olguda tiroit sintigrafisi ve ince iğne aspirasyon biyopsisi (bazı tiroit nodülleri için)
Çocuklarda / Bebeklerde Tiroit (Haşimato) Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
- Hipotiroiti durumunda tiroit hormon tedavisi (her gün ağızdan alınan hap şeklinde)
- Hipertiroiti durumunda ise tiroit hormon düzeylerini baskılamak üzere anti-tiroit ilaçlar, yine ağızdan hap şeklinde uygulanır.
- Ülkemizde bu ilaçların süspansiyon ve damla formları bulunmamaktadır.
- Tedavi süresi kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.