Hepatit A; alt yapı imkanlarının yetersiz olduğu, geri kalmış ya da gelişmekte olan ülkelerde ve kişisel hijyen koşullarının yeterince olgunlaşmadığı bölgelerde yaygın olarak görülür. Her yıl dünya genelinde 1,5 milyon hepatit A vakasına rastlanır. Hepatit A, görülme oranlarına göre; yüksek, orta ve düşük endemik model olmak üzere üç tipe ayrılır. Türkiye; sosyoekonomik durum, yaş ve coğrafi değişiklikler göz önünde bulundurulduğunda orta endemik bölgeler arasında yer alır.
Toplumsal ve kişisel hijyen bilinci ve hepatit A virüsü aşısı bu hastalıktan korunmanın en etkili yollarındandır. Etkinliği yüksek, yan etkisi olmayan hepatit A aşısı, dünya genelinde uygulanır.
Hepatit A Nedir?
Hepatit A; A hepatit virüsünün sebep olduğu, özellikle karaciğer tutulumu ve sarılık şeklinde kendini gösteren bir infeksiyon hastalığıdır. Gelişmekte olan ülkelerde, özellikle 10-15 yaş aralığındaki çocukların hepatit A infeksiyonu geçirdiği görülür. Çocuklardaki bu infeksiyon, erişkinlere de bulaşabilir. Hepatit A, toplumda hastalığı geçirmemiş ya da duyarlılığı bulunan herkesi etkileyebilir. İyi bir kişisel hijyen ve aşı uygulaması, hastalığın önlenmesinde etkili olabilir.
Hepatit A Belirtileri Nelerdir?
Hepatit A virüsü enfeksiyonları erişkinlerde daha güçlü belirtiler gösterirken, 6 yaşından küçük çocuklarda genellikle hafif belirtiler gösterir. İlerleyen yaşlarda hastalığın ciddiyetinin giderek arttığı görülür. Bulgular genellikle virüsle temastan ortalama 28 gün sonra ortaya çıkar. Yaygın olarak görülen hepatit A belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- İştah kaybı
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Bulantı ve kusma
- İshal
- Ateş
- Kilo kaybı
- Gözlerde ve ciltte sararma
- Dışkıda beyazlık
- Koyu renkli idrar
Hepatit A Nedenleri Nelerdir?
Hepatit A virüsünden kaynaklanan bu hastalık, enfekte bir kişinin dışkıyla kirlenmiş su ya da gıda tüketimi yoluyla yayılım gösterebilir. El hijyenine yeterince özen göstermemek, hastalığın öncelikli nedenleri arasındadır. Besinlerin kanalizasyon sularıyla temas etmesi, besinlerin çiğ ya da az pişmiş tüketilmesi de yaygın hepatit A bulaşma yolları arasında gösterilebilir.
Hepatit A Tanısı Nasıl Koyulur?
Hastalığın kesin tanısı, kan tetkikleri sayesinde konulabilir. Bu nedenle hepatitten şüphelenilen herhangi bir durumda, bireylerin vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekir. Yapılan testler hastalığın tanısı, hangi aşamada olduğu, ilerleme seviyesi ve kanda dolaşan virüs miktarı hakkında kesin tanı koymaya yardımcı olur. Genel olarak hepatit A tanısı konulurken süreç şu şekilde işler:
- Belirtileri açıklamayı içeren tıbbi geçmiş analizi
- Fiziksel muayene
- Viral hepatit testleri dahil olmak üzere kan testleri
Hepatit A Bulaşıcı mıdır? Nasıl Bulaşır?
Hepatit A, bulaşıcı bir hastalıktır. Çoğunlukla dışkıyla kirlenen, hastalık etkeni bulunduran gıda ve su tüketiminden kaynaklanır. Gıda sektöründe çalışan bireylerin temizlik önlemlerini ihmal etmesi, kanalizasyon sularının besinlerle teması ve yeterince arıtılmamış suların içilmesi hastalığın en sık bulaşma yolları arasındadır. Tüm bunların yanında diğer bir bulaşma yolu da oral-anal ilişkidir. Hepatit A, yaygın olarak hijyenik şartlara dikkat edilmeyen ülkelerde görülür.
Hepatit A Tedavisi Nasıl Yapılır?
Hepatit A tedavisi öncesinde, hastaların belirtileri göz önünde bulundurularak kesin tanı ve teşhis için kan testleri uygulanır. Hastalık için özel bir tedavi yöntemi yoktur. Uzmanlar genellikle istirahat, sıvı tüketimi, yeterli ve düzenli beslenmeyle birlikte tıbbi izleme önerir. Hastalık sürecinde bireyler alkol tüketimini kısıtlamalıdır. Hastalığı takip eden hekimin bilgisi dışında ilaç kullanılmamalı ve bulaşıcı özellik gösterdiği için evde bulunan diğer bireylerden uzak durulmalıdır.
Hastalığı geçiren bireylerde oluşan antikorlar, Hepatit A için ömür boyu koruyuculuk sağlar. Ancak bir tip hepatit virüsünün bulaşmış olması, bireyleri diğer tipteki hepatit virüslerinin bulaşmasına karşı korumaz.
Korunma Yöntemleri Nelerdir?
Hastalığın bulaşma yolları konusunda bilinçlenme, kişisel hijyene dikkat etme ve tedbir alma oldukça önemlidir. Hepatit A hastalığından korunmanın en etkili yollarından biri de hepatit A aşısı olmaktır. Uygulanabilecek hepatit A korunma yolları şu şekilde sıralanabilir:
- Yalnızca güvenilir suları tüketmek
- Tuvalet kullanımından sonra, yemek hazırlamadan önce, yemek yemeden önce ve bebeklerin bezinin değiştirilmesinden sonra mutlaka elleri bol su ve sabunla yıkamak
- Çiğ kabuklu deniz ürünleri ve pişmemiş et tüketimini kısıtlamak
- Sebze ve meyveleri soyarak, temiz suyla yıkayarak tüketmek
- Hepatit A aşısı olmak
Hepatit A aşısı bireylere yüksek koruyuculuk sağlar. Toplam 2 doz olan bu aşı, 6 ay süreyle uygulanır. Hepatit A görülme riski yüksek ülkelere yapılacak seyahat öncesinde, aşının ilk dozunun en az 2 ila 4 hafta önce yapılması gereklidir.
Hepatit A Aşıları Güvenli midir?
Hepatit A aşısı güvenli bir aşıdır. Hepatit A hastalığının potansiyel riskleri, aşının potansiyel risklerinden çok daha fazladır. 1995 yılında ruhsatlandırılan aşı, dünya çapında milyonlarca kişiye uygulanmıştır.
Hepatit A Aşısının Yan Etkileri Mevcut mudur?
Nadir de olsa hepatit A aşısının yan etkileri görülebilir. Bu yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:
- Enjeksiyon yerinde hassasiyet, ağrı ya da kızarıklık
- Ateş
- İshal
- Kusma
- Yorgunluk
Bahsedilen yan etkiler çocuklarda %15- 20, erişkinlerde ise %56 oranında görülebilir. Hepatit A aşısının ciddi yan etkileri nadir görülür. Aşı sonrasında yan etkiler görüldüğünde enjeksiyon bölgesine soğuk uygulama yapılabilir ya da uzmanlar tarafından reçetelendirilmiş ilaçlar kullanılabilir.