Kontakt dermatit (temas dermatiti) nedir?

Kontakt dermatit, deriye temas eden bir maddenin deride neden olduğu yangıya verilen isimdir. Bazen temas ekzeması olarak da adlandırılır.

Kontakt dermatit neden olur?

Kontakt dermatit nedenine göre iki grupta sınıflandırılır:
  •  İrritant kontakt dermatit: Deterjan ya da çözücüler gibi cildi tahriş edici ajanlara bağlı olarak ortaya çıkar. Bu maddeler derinin doğal yağ tabakasını tahrip ederek önce kuruma ve soyulmalara daha sonra kaşıntılı ekzema plaklarına daha sonra yoğun kuruma ve çatlamalara deride kalınlaşmalara yol açar. Ekzemanın ortaya çıkışında temas edilen maddenin miktarı ve temas süresi önemlidir. En sık formu ev hanımlarında görülen el ekzemasıdır ancak yüksek riskli meslekler olan hemşire, kuaför, barmenler, temizlik ve yemek işinde çalışanlar da risk altındadır. Sürekli su ve deterjanla temas eden herkeste irritan kontakt dermatit gelişebilir.
  • Allerjik kontakt dermatit: Burada deriye temas eden belirli bir kimyasal madde alerjik reaksiyon oluşturur. Bu maddeler lastik, saç boyası, parfümler, kozmetikler, koruyucu bileşikler, metaller olabilir. Bu tip dermatit herkeste gelişmez ve ilk karşılaşmada oluşmaz. Kişinin daha önce bu madde ile temas etmiş olması gerekir.

Kontakt dermatitin belirtileri nelerdir?

Kontakt dermatit, özellikle şüphelenilen ajanın temas ettiği yerlerde yanma, kaşıntı ve kızarıklıkla başlar. Temas bölgesinde su toplayan kabarcıklar, doku şişliği, zaman içerisinde kepeklenme ve deri kalınlaşması ortaya çıkabilir. İrritan kontakt dermatit temas bölgesinde sınırlı kalırken, alerjik kontakt dermatit tüm vücuda yayılma özelliğine sahiptir. En sık olarak el ekzeması şeklinde görülür. Ellerde parmak uçlarında ve avuç içinde yarıkların oluşması, kalın kepeklenmelerin oluşması ve kuruluk temel belirtilerdir. Alerjik el ekzemasında parmakların iç kısımlarında minik su toplaması izlenebilir. Kozmetik ürünlere bağlı alerjiler sıklıkla göz kapağı ve yüz, saç boyası alerjisi alın, ense ve kulak arkaları, eldiven alerjisi el ve bilekler, tekstil alerjisi koltuk altı ve kasıklar gibi kıvrım bölgelerinde ortaya çıkma eğilimindedir.

Kontakt dermatit tanısı nasıl konulur?

İrritan kontakt dermatitte tahriş edici maddelerle temas öyküsü ve temas edilen bölgelerde ortaya çıkan ekzema görüntüsü tanı koymak için yeterlidir. Alerjik kontakt dermatitte deri yama testi denilen (patch test) bir alerji testi ile sebep olan alerjen bulunmaya çalışılır. Bu testte sırta bant yoluyla alerjen içeren kutucuklar yapıştırılır ve iki gün sırtta kalması sağlanır. İki gün sonra bantlar sökülür, 3.ve 4. günlerde testler okunarak bulunabilen bir alerjen var ise hastanın bu maddeden kaçınması önerilir.

Kontakt dermatit nasıl tedavi edilir?

Kontakt dermatitte asıl tedavi tespit edilen ajandan sakınılmasıdır. Ancak çoğunlukla bu kimyasallardan korunmak her zaman mümkün değildir ve tekrarlayıcı ekzemalar görülebilir. Deriyi nemlendirerek bariyerini kuvvetlendirmek, koruyucu eldivenler kullanmak, sabun deterjan gibi tahriş edici temizleyiciler kullanmamak önemlidir. Tespit edilen madde iş yerinde ise koruyucu önlemler veya işte bölüm değişikliği önerilir. Kontakt dermatit tedavisi aylarca sürebilir. Topikal steroidler (kortizonlu kremler) ve nemlendiriciler tedavinin temelidir. Nemlendiriciler her el yıkama sonrası kullanılmalıdır. Topikal steroidler hekimin önerdiği şekilde ve sürede kullanılmalıdır, nemlendirici yerine kullanılmamalı ve kullanımları sınırlandırılmalıdır. Uzun süreli kullanımlarda deride incelmeyi içeren yan etkileri gelişebilir. Şiddetli kontakt dermatit durumlarında ağızdan ya da enjeksiyonla kortizon tedavileri gerekebilir.

Hastalar nelere dikkat etmelidir?

Kontakt dermatiti olan kişiler cildi korumak için azami dikkati göstermelidirler. Bunlar arasında cildin sıklıkla nemlendirilmesi, koruyucu eldivenler giyilmesi ve sabun ve deterjan temasının azaltılması yer alır. Tahriş edici yada alerji yapıcı kimyasallardan uzaklaşılması gerekir.