Çocuklarda böbrek yetmezliği görülür mü?
Kronik böbrek yetmezliği her yaş grubunda ve çocuklarda da görülebilen ciddi bir hastalıktır. Yapılan çalışmalar her bir milyon çocuktan 3’ünde kronik böbrek yetmezliği olduğunu göstermiştir.
Çocuklarda kronik böbrek yetmezliğinin nedenleri nelerdir?
Çocuklarda kronik böbrek yetmezliğinin en sık görülen sebepleri, doğumsal kusurlardır. Bunların arasında en sık rastladığımız durum “vezikoüreteral reflü”dür. Vezikoüreteral reflüde idrar, idrar torbasından böbreklere geri kaçar. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının eşlik ettiği bu durum uzun vadede böbreklerde yaralar oluşmasına ve böbreğin çalışamayacak hale gelmesine neden olur. Diğer doğumsal kusurlar arasında, böbreklerin veya idrar torbasının henüz anne karnındayken yeteri kadar gelişememesi, böbreklerimizin içinde yer alan kanallarda veya idrar yollarında tıkanıklıklar meydana gelmesi sayılabilir. Ayrıca bazı kalıtımsal olarak çocuklara geçebilen hastalıklar da önemli bir yetmezlik nedenidir. Bunlara örnek olarak polikistik böbrek hastalığını veya Alport sendromunu verebiliriz. Nefritler de böbrek yetmezliğinin önemli nedenlerinden biridir. “Nefrit” adı verilen böbrek hastalığının farklı türleri vardır ve bunların bazıları böbrek yetmezliğiyle sonuçlanabilir. Bunun yanı sıra, lupus ya da diyabet gibi bazı tüm vücudu etkileyen hastalıklar da böbrek yetmezliğine neden olabilir. Bu hastalıklar direkt olarak böbrekle ilgili değildir, ancak vücudun değişik bölümlerine ve de böbreklere hasar verebilen hastalıklardır.
Çocuklarda kronik böbrek yetmezliğinin belirtileri nelerdir?
Kronik böbrek yetmezliği son derece sinsi bir hastalık olup, özellikle ilk dönemlerinde pek bir belirti vermeyebilir. Çocuklarda hızla ilerleyen böbrek yetersizliğinde idrar miktarı azalır, solukluk, halsizlik, iştahsızlık, kusma, yüzde ve bacaklarda şişme, nefes darlığı ortaya çıkar.
Uzun süreli ve sinsi ilerleyen böbrek yetersizliklerinde ise ilk yıllarda idrar boldur; çocuklar geceleri birkaç defa idrara kalkabilir. Hastalarda öncelikle halsizlik başlar ve bu aşamada hastalık çoğu zaman atlanır. Daha ileri aşamalarda hipertansiyon, göz kapaklarında ve bacaklarda şişme görülür. Zamanla büyüme yavaşlar, iştahsızlık, solukluk gözlenir. Kemik gelişimi bozulur, kemiklerde, özellikle bacaklarda ağrı, eğrilik ve idrar miktarında azalma görülebilir. Hastalık çok daha ilerlediğinde ise hastalar havale geçirebilir, komaya girebilir, akciğer sorunları ve kalp yetmezliği gelişebilir ve hatta hasta aniden hayatını kaybedebilir.
Kronik Böbrek Yetmezliği çocuğun gelişimini etkiler mi?
Kronik Böbrek Yetmezliği, çocuklarda gelişme geriliğinin en önemli sebeplerinden birisidir.
Çocuklar büyüme çağında olduklarından böbrek yetmezliğinden çok ciddi bir şekilde zarar görürler. Büyümeleri ve cinsel gelişim basamakları geri kalır, öğrenme kapasiteleri azalır. Çocuklar yeterli kilo alamaz, dengeli beslenemezler. Ayrıca, çocukların uymaları gereken özel bir diyetleri olması da hem çocuklar hem de ebeveynleri açısından oldukça zor bir durumdur. İçe kapanma ve depresyon da böbrek yetmezliğine sıklıkla eşlik eder.
Bu nedenle, eğer çocuğunuz son zamanlarda halsizse, çabuk yoruluyorsa, eski hareketliliği azalmışsa, gelişme geriliği gösteriyorsa, çocuk mutlaka doktora götürülmelidir.
Çocuğum için hangi durumlarda nakil gerekiyor?
Son dönem böbrek yetmezliği bulunan tüm bebek ve çocuklarda böbrek transplantasyonu en iyi tedavi yöntemidir. Her yaştaki çocuklarda, diyaliz tedavisine oranla transplantasyon tedavisi hastanın yaşamını uzatmakta, daha normal bir büyüme sağlamakta ve mükemmel bir yaşam kalitesi sunmaktadır.
Böbrek yetersizliği hastası olan çocuklar gelişme geriliği nedeniyle yaşıtlarına göre beden gelişimini tamamlayamıyor, düşük kilo ve kısa boy sorunları nedeniyle hayatı olumsuz etkileniyor. Bu nedenle özellikle de 5 yaşın altındaki Kronik Böbrek Yetmezliği olan çocuklara mutlaka nakil yapılması gerekmektedir. Geçmişte çocukların düşük kilosu, kısa boyu böbrek nakline engel teşkil ederken, gelişen teknoloji, alternatif ilaçların üretimi ve cerrahi tecrübeler sayesinde artık 6-7 kilo olan çocuklara da böbrek nakli yapılmasının yolu açılmıştır. Kısa boy ve düşük kilodaki çocuklara nakil yapılması büyük özen ve beceri gerektirmektedir. Büyük insanlarda çalışmaya alışkın böbrek, küçük çocuklara takıldığı zaman erken dönemlerde 10-20 kat daha fazla idrar çıkarıyor. Büyük böbrek çocuğun karnının yarısını kaplıyor. Çocuğun yeni böbreğe uyum sağlaması bir hafta, 10 günü bulabiliyor. Çocuğun küçük bedeninin büyük böbreğe alışması hem zaman alır hem de risk taşır. Ama yakın takip ve dikkatli tıbbi bakımla bu süreci sorunsuz atlatan çocuklar hızla büyümeye ve akranları gibi koşup oynamaya başlar.
Hastalığı sırasında gelişim sorunu yaşayan çocuklar için nakil sonrası ilk yıl çok önemlidir. Nakilden sonraki bir yılını sağlıklı bir şekilde geçiren çocuklar yaşıtları gibi büyümeğe başlıyor. Okuluna, sporuna devam edebiliyor.
Değerlendirme nasıl yapılıyor?
Daha önceki yıllarda çocuk hastalar için tek ümit kadavradan böbrek bağışı iken, uzmanlar gelişen cerrahi teknikler sayesinde günümüzde özellikle canlı vericiden yapılan nakillerde başarı oranlarının hızla yükseldiğini dile getiriyor. Daha önceleri çocuklar çok küçükken yapılamayan nakiller artık başarıyla gerçekleştiriliyor. Yakınlarından ve erişkinlerden alınan büyük böbrekleriyle, 6 kilo olan çocuklara ve hatta 6 aylık bebeklere bile merkezlerimizde nakil yapılabiliyor.
Çocuğuma mutlaka çocuk böbreği mi takılmalı?
Hayır, çocuğunuza erişkinden alınan böbrekler de nakledilebiliyor. Özellikle bebeklere erişkin böbreği nakledildiğinde, çocuk böbreklerine göre çok daha başarılı sonuçlar alınıyor.
Nakilden sonra çocuğumun hayatı nasıl etkilenecek?
Hiç şüphe yok ki çocuğunuz sağlıklı bir geleceğe sahip olacak; elbette sizin özenli ve dikkatli bakımınızla... Nakil sonrası enfeksiyona karşı korunan ve ilaçlarını düzenli şekilde almayı sürdüren çocuklar, kısa sürede normal hayatlarına dönebiliyor. Hastalık döneminde birçok çocuk eğitimine ara vermek zorunda kalsa da naklin ardından eğitimlerine kaldıkları yerden devam edebiliyor. Bu konuda da ailelere önemli görevler düşüyor.
- Nakil sonrası çocuğunuzun maske kullanmasına gerek bulunmamaktadır.
- Çocuğunuz dışarı çıkabilir ve/veya çocuğunuzun arkadaşları eve gelebilir.
- Çocuğu evde ayrı bir odada izole etmenize gerek yoktur.
- Çocuğunuz okula gidebilir, beden eğitimi dahil tüm derslere katılabilir.
- Küçük çocuklar çocuk bahçelerinde oyun oynayabilir.
- Çocuğunuzla alışveriş merkezlerine gidebilirsiniz.
- Çocuklarınızla birlikte taksi, dolmuş, otobüs benzeri toplu taşıma araçlarına binebilirsiniz.
- Çocuğunuz denize girebilir.
Nakil sonrası dikkat etmeniz gerekenler nelerdir?
Çocuğunuzun ateşi 38 derecenin üstüne çıkarsa, çocuğunuzu kendiniz tedavi etmeye çalışmayın ve kendi kararınızla antibiyotik kullanmayın. Bu tarz bir durumla baş başa kaldığınızda mutlaka doktorunuza veya bir hastaneye başvurun.
Çocuğunuzun vücudu böbreği kabul etme sürecinde kullandığı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlardan dolayı, bağışıklık sistemi kifayetsiz kalabilmektedir. Bu nedenle çocuğunuzun vücudunda ortaya çıkan bir enfeksiyon diğer çocuklara göre hızla alevlenip ciddi bir hal alabilir. Bu yüzden bir an önce tanı konulup, tedavi edilmelidir.
Nakil sonrasındaki bir yıl boyunca evde eğitim gerekli midir?
Bu biraz da sizin vereceğiniz bir karar. Nakil sonrası çocuklara evde eğitim aldırılabiliyor ama şart değil. Nakilden genellikle 1-3 ay sonra çocuklar normal yaşamlarına dönebilirler.
Çocuklarda nakil sonrası beslenme nasıl olmalıdır?
Nakil sonrasında çocuğunuzun aşağıdaki yiyecek ve içecekleri tüketmemesi gerekmektedir.
- Gazlı içecekler
- Hamburger
- Patates kızartması
- Abur cubur yiyecekler
- Çerez
- Dondurma
- Şeker
- Çikolata
- Sakız
Çocuklarda kadavradan nakil için süreç nasıl işliyor?
Ülkemizde uygulanan kadavra organların uygun hastalara verilmesi süreci, TDIS ile (Transplantasyon, Diyaliz ve İzlem Sistemleri) hızlı, şeffaf ve adil olarak işlemektedir. Sistemin önemli özelliklerinden biri de, çocuk yaş grubundaki (18 yaşından küçük) vericilerin bağışlanan organlarının yine çocuk yaş grubundaki hastalar arasında en uygun olana nakledilmesi prensibinin gözetilmesidir.
Beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden yapılan organ bağışlarında, bağışın yapıldığı kişi çocukluk yaş grubundaysa, bu kadavralardan sağlanan böbrekler yine T.C. Sağlık Bakanlığı Organ Bekleme Listesi’ne kayıtlı sıra bekleyen çocuklara naklediliyor.
Bekleme sürecinde çocuğumun tedavisi nasıl devam edecek?
Çocuğunuz Kronik Böbrek Yetmezliği’yle mücadele ediyorsa ve bekleme listesine kayıtlıysa, nakil olana kadar diyaliz tedavisine devam etmesi gerekiyor. Ayrıca bu süre zarfında ebeveynleri olarak beslenmesine de özen göstermelisiniz. Bir yandan gelişimi için gerekli besin öğelerini uygun miktarlarda vermeniz gerekirken, diğer taraftan böbrekleri yeterince çalışmadığından, vücudunda birikecek zararlı maddeleri azaltmak için diyetinde kısıtlamalar yapmalısınız.
Çocuğunuzun özellikle ağızdan alınan sıvılar, tuzlu yiyecekler, fosfor ve potasyum içeriği yüksek gıdalardan uzak durması gerekiyor. Bu süreçte mutlaka sizi takip eden çocuk nefroloji uzmanınızın önerilerine uyun ve aklınıza gelen her şeyi sormayı ihmal etmeyin.