Kemik İliği Nakli Ünitesi, Koç Üniversitesi Hastanesi Hematoloji Bilim Dalı bünyesinde hizmet veren bir birimdir. Ünitemiz 2017 yılından beri hizmet vermektedir. Hematoloji Bilim Dalı’nda 2 profesör, 3 doçent, 1 uzman doktor, 1 yan dal uzmanlık öğrencisi ve 1 iç hastalıkları uzmanı olmak üzere, 8 doktor çalışmaktadır. Ayrıca, iç hastalıkları uzmanlık öğrencileri de arada bu kadroya dahil olmaktadır.
Koç Üniversitesi Hastanesi Hematoloji Bilim Dalı akademik kadrosu şöyledir:
Prof. Dr. Olga Meltem Akay (Hematoloji Bilim Dalı Başkanı)
Prof. Dr. Burhan Ferhanoğlu
Doç. Dr. Deram Büyüktaş
Doç. Dr. Ümit Barbaros Üre
Doç. Dr. Elif Birtaş Ateşoğlu
Uzm. Dr. Emre Osmanbaşoğlu
Asist. Uzm. Dr. Hakan Kalyon
Kemik iliği naklinin kararı, yukarıda adı geçen tüm doktorların katıldığı Kemik İliği Nakli Konseyi’nde alınmaktadır. Kemik İliği Nakli Ünitesi’ndeki allojenik ve otolog nakil işlemleri Doç. Dr. Ümit B. Üre ve Doç. Dr. Elif Birtaş Ateşoğlu sorumluluğunda yürütülmektedir. Kemik İliği Transplantasyonu (KİT) ünitesinden sorumlu hemşire Ebru Koçuyan liderliğinde, bu konuda deneyimli ve sertifikalı 14 hemşire çalışmaktadır. Bunun dışında, kemik iliği nakli koordinatörü bir biyolog ve kemik iliği nakli vaka koordinatörü bir hemşire de ünitemizde hizmet vermektedir.
Hematoloji servisimiz toplam 24 yataktan ve Kemik İliği Transplantasyonu (KİT) ünitemiz toplam 14 yataktan oluşmaktadır. KİT ünitesinde hastanenin diğer birimlerinden bağımsızdır. Üniteye ayrı kapıdan, kontrollü bir şekilde (elektronik kartla, sadece yetkili personelle) girilebilmektedir. Hasta odaları hastaların en az 1 ay kalabilecekleri düşünülerek tasarlanmıştır (kablosuz internet bağlantısı, uydu yayınları vb. mevcuttur). Hasta odalarının girişinde, oda ile koridor arasında özel bir bölüm yer almaktadır. KİT ünitesinde, enfeksiyonlardan korunmayı sağlamak amacıyla havada bulunan partikülleri temizleyen pozitif basınçlı Hepa filtre sistemleri kullanılmıştır.
Gerek hasta gerekse donörden kök hücre toplama işlemi (aferez), bu hücrelerin immünolojik yöntemlerle sayılması (akımsitometri) ve kök hücre işleme, dondurma ve saklama işlemleri Hematoloji birimi bünyesindeki Aferez ve Akımsitometri birimlerinde, bu konuda deneyimli doktor, biyolog, hemşire ve teknisyenlerle yapılmaktadır. Kan ve kan ürünlerini sağlama işlemi ise, birimimiz bünyesindeki Transfüzyon Merkezi tarafından gerçekleştirilmektedir. Kan ürünlerinin ışınlanma işlemi, yine hastanemizdeki Transfüzyon Merkezi’nde yapılmaktadır.
Kemik iliği nakli yapılan hastalarda ihtiyaç duyulan tanı (görüntüleme, sitogenetik, moleküler genetik, immünhistokimya vb.) ve kemoterapi dışı tedaviler de (radyoterapi), yine Koç Üniversitesi Hastanesi bünyesindeki diğer bilim dallarıyla birlikte gerçekleştirilmektedir (radyasyon onkolojisi, radyoloji, patoloji, tıbbi genetik, enfeksiyon hastalıkları, mikrobiyoloji vb.). Bunların dışında, kök hücre nakli sırasında ihtiyacımız olabilecek tüm branşlar üniversite hastanemizde bulunmaktadır.
Hastanemizin Kemik İliği Nakli Ünitesi’nde yapılan nakil çeşitleri ve hastalıklar şunlardır:
Hastanın kendi kök hücresi kullanılarak yapılan nakil türüdür. Bu nakil türü hastenemizde aşağıdaki hastalıklarda yapılmaktadır:
- Multipl Miyelom,
- Non-Hodgkin Lenfoma,
- Hodgkin Lenfoma,
- Germ Hücreli Tümörler (Testis tümörü),
- Primer Amiloidoz,
- Akut Lenfoblastik Lösemi,
- Akut Miyeloblastik Lösemi,
- Nöroblastoma,
- Otoimmün Hastalıklar (SLE, Sistemik Skleroz vb.).
Allojenik nakil, hem HLA tam uyumlu kardeşten hem de tam veya %90 uyumlu akraba dışı donörden ya da “haplo” denilen yarı uyumlu kardeş, anne/baba veya çocukların birinden yapılan nakil türüdür. Hastanemizde üç ayrı kaynaktan elde edilebilen kök hücreyle aşağıdaki hastalıklarda allojenik kök hücre nakli yapılmaktadır:
- Akut Miyeloblastik Lösemi,
- Akut Lenfoblastik Lösemi,
- Miyelodisplastik Sendrom,
- Multipl Miyelom,
- Non-Hodgkin Lenfoma,
- Hodgkin Lenfoma,
- Kronik Lenfositik Lösemi,
- Kronik Miyelositik Lösemi,
- Kronik Miyelomonositik Lösemi,
- Aplastik Anemi,
- Hemoglobinopatiler.
Kök hücre, canlı organizmalarda başka hiçbir hücrede bulunmayan kendini yenileme (self-renewal) ve farklılaşma (differentiation) özelliklerine sahip, çok uzun süre yaşamlarını sürdürebilen primitif hücrelerdir.
Kök hücreler farklı kaynaklardan elde edilir. Bunlar:
- Embriyonik kök hücre,
- Fetal kök hücre,
- Erişkin kök hücre ve
- Kordon kanı kaynaklı kök hücredir.
Hematopoetik kök hücreler:
İlk keşfedilen, en iyi tanımlanan, klinikte yıllardan beri başarıyla uygulanan eşsiz hücrelerdir.
Hematopoetik kök hücrede;
- Bölünerek kendini yeniden üretme özelliği (mitotik - self-renewal) ve
- Farklılaşarak olgun kan hücrelerine dönüşebilme özelliği (diferansiyasyon) vardır.
- Farklılaşmaya başlayan hücre yönlenmiş fonksiyonel hücreye dönüşür (eritrosit-lökosit- trombosit).
Hastanın kendisinden veya başkasından alınan hematopoetik kök hücrelerin bir hazırlık rejimini takiben hastaya verilerek hematopoetik sistemin yeniden yapılandırma/değiştirme işlemidir.
Hematopoetik kök hücre nakli türleri iki grupta kategorize edilir:
1.Otolog Kök Hücre Nakli (OKİT)
Yüksek doz kemoterapi uygulandıktan sonra hastaya geri verilmesi işlemidir. Hastanın kendi kök hücresi kullanılır.
2.Allojenik Kök Hücre Nakli (AKİT)
Hastanın kendisi dışındaki uyumlu vericisinden toplanan kök hücrelerin hastaya verilmesi işlemidir. Başka bir kişiden alınan kök hücre kullanılır:
- Akraba (kardeş) HLA tam uyumlu (10/10) veya bir uyumsuz (9/10),
- Akraba dışı HLA tam uyumlu (10/10) veya bir uyumsuz (9/10),
- Haploidentik Akraba (kardeşler, çocuklar, ebeveynler, kuzenler),
- HLA 2 ve daha fazla uyumsuz (8/10, 7/10, 6/10, 5/10),
- Kordon kanı kök hücresi. Hematopoetik kök hücre kaynakları ise:
- Kemik iliği,
- Periferik kan ve
- Kordon kanıdır.
- Çoğu kez genel anestezi altında toplanır.
- Alıcıdan kilogram başına 10-15 ml (700-1.500 ml) ilik materyali alınır.
- Sınırlı sayıda HKH içerir.
- Ortanca çekirdekli hücre: 2x108/kg.
- Ortanca CD34 + hücre: 2.8x106/kg.
- Ortanca T-lenfosit: 2.2x107/kg.
- Erişkin HSCT sınırlı sayıdaki hastalıkta tercih edilir.
- Pediyatrik HSCT ise bu oran çok daha yüksektir.
- Kolay toplanır.
- Otolog nakillerde standart yöntemdir.
- Genel anesteziye gerek yoktur.
- G-CSF’ye bağlı yan etkiler görülebilir.
- Yüksek HKH sayısı içerir.
- Ortanca çekirdekli hücre: 9x108/kg.
- Ortanca CD34 + hücre: 7x106/kg.
- Ortanca T-lenfosit: 27x107/kg.
- En ideal kriyoprotektan ajan.
- DMSO.
- En uygun saklama ısısı ve süresi:
- -80 °C’nin üzerinde (deep freeze) 5 yıl,
- -196 °C’de (sıvı nitrojen) sonsuza dek saklanabilir.
Otolog veya allojenik nakil öncesi kemoterapi ve/veya radyoterapi ve/veya biyolojik ajanların tek başına veya kombine antineoplastik veya immünsupresif amaçla kullanımına ”hazırlık rejimi” denir.
Hazırlık rejimi 3 amaçla verilir:
- Sitoredüksiyon (mevcut hastalığı yok etmek),
- Kemik iliğinde mekanik olarak yeni kök hücreye yer açmak,
- İmmünsupresyon yapmak:
- Graft reddini engellemek,
- Otolog ve singeneik transplantasyonda gerek yokken majör HLA antijenlerinde uyumsuzluk olduğunda immünsupresyona ihtiyaç artmaktadır.
HLA sistemi
- ABO ve/veya Rh uyumu gerekli değildir. Uyumsuzluk başarı şansını etkilemez.
- HLA doku grubu uyumu şarttır.
- En az 8/8 doku uyumu (HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-DR).
- Günümüzde 10/10 kullanılıyor (HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-DR, HLA-DQ).
Endikasyonlar:
- Akut Miyeloblastik Lösemi
- Akut Lenfoblastik Lösemi
- Miyelodisplastik Sendrom
- Multipl Miyelom
- Non-Hodgkin Lenfoma
- Hodgkin Lenfoma
- Kronik Lenfositik Lösemi
- Kronik Miyelositik Lösemi
- Kronik Miyelomonositik Lösemi
- Aplastik Anemi
- Hemoglobinopatiler (Talasemi, Orak hücreli anemi)
- Hikaye-fizik inceleme
- Hematoloji: Tam kan, koagülasyon profili
- Biyokimya: Glukoz, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri, LDH
- Kan grubu ve antikor titreleri
- Tiroid fonksiyon testleri, FSH, LH, E2, Progesteron, Testesteron
- Viral durum: CMV, EBV, HSV, VZV, kızamık, kabakulak, Hepatit-A, B ve C, HIV
- Diğer seroloji: Sifiliz, toksoplazma
- İdrar analizi
- Kardiyopulmoner: Göğüs X-ray, EKG, EKO, SFT, Diffüzyon kapasitesi, PPD
- İmmünoglobilinler, gerekirse IgG alt grupları
- Dental değerlendirme
- Hastalık durumunun değerlendirilmesi
- Fertilite durumunun değerlendirilmesi
- Oral mukozit
- Fırsatçı infeksiyonlar (bakteriyel, fungal, viral)
- İnterstisyel pnömoni
- SOS (VOD)
- Akut GVHH (cilt, GIS, karaciğer)
- Kronik GVHH
- Sekonder maligniteler
- İnfertilite
- Gelişme geriliği
- Nörokognitif değişiklikler
- Hipotiroidi
- Katarakt
Otolog KHN: Endikasyonlar
- Multipl Miyelom
- Non-Hodgkin Lenfoma
- Hodgkin Lenfoma
- Germ Hücreli Tümörler (Testis tümorü)
- Primer Amiloidoz
- Akut Lenfoblastik Lösemi
- Akut Miyeloblastik Lösemi
- Nöroblastoma
- Otoimmün Hastalıklar (SLE, sistemik skleroz vb.)
Yaş: 65-70 (üst sınır)
Otolog KHN
- Donör gerekmez. Kök hücre hastanın kendisinden mobilizasyon rejimi kullanılarak elde edilir.
- MM, NHL
- Yaş <65-70
- Mortalitesi düşüktür.
- GvHH ve GvT etkisi yoktur.
- Nüks oranı yüksektir.
- Yeniden kan yapımı 15 gündür.
Allojenik KHN
- Donör gerekir. Kök hücre HLA sistemi açısından uyumlu akraba veya akraba dışı donörden alınır.
- AML, ALL, MDS, NHL, HL, AA
- Yaş <55-60
- Mortalite yüksektir.
- GvHH ve GVT etkisi vardır.
- Nüks oranı düşüktür.
- Yeniden kan yapımı >21 gündür.
Sık Yan Etkiler
- Kemik ağrısı
- Miyalji
- Artralji
- Baş ağrısı
- Ateş
- Döküntü
- Gastrointestinal rahatsızlık
- Parestezi
- Göğüs ağrısı
- Üşüme, titreme
- Yorgunluk
Nadir Yan Etkiler
- Splenik rüptür
- Retinal hemoraji
- Akut iritis
- Gut artriti
- Trombotik olaylar
- Kapiller sızıntı sendromu