SOLUNUM LABORATUVARI

Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri

Hastanın ya da sağlıklı bireyin egzersiz sırasındaki kalp ve akciğer fonksiyonlarını değerlendiren üst düzey bir tanı testidir. Bu testin temel amacı kalp ve akciğerlerin stres altındaki yeterliliğini değerlendirmektir. Testin bu organların dışında başta kas ve iskelet sistemi olmak üzere egzersize karşı vücudun verdiği reaksiyonları tümüyle değerlendirdiği söylenebilir.

Akciğerin fonksiyonlarını değerlendirmek ve elde edilen sonuçlarla teşhise varmak ya da tedavinin etkinliğini değerlendirmek için kullanılan solunum fonksiyon testleri, göğüs hastalıkları açısından çok kıymetli testlerdir. Ancak solunum fonksiyon testleri istirahat sırasında yapılan ve bu nedenle akciğer rezerv kapasitesini sınırlı olarak değerlendirme yeteneği olan testlerdir. KPET ise fonksiyonel rezerv kapasiteyi çok net bir biçimde değerlendirebilir. Çünkü egzersiz sırasında kullanılan bu rezervin büyüklüğü egzersiz testinin sonuçlarıyla saptanabilir.
 

Kardiyopulmoner egzersiz testleri ne için yapılır ?

Kardiyopulmoner egzersiz testlerinin en sık kullanıldığı durum akciğer ameliyatı planlanan hastalarda, akciğer kapasitesinin ameliyat sonrası hastanın yaşamını sürdürmesi için yeterli olup olmadığının belirlenmesidir (operasyon öncesi değerlendirme). Bu sayede operasyon sonrası yakın dönemde operasyona bağlı komplikasyon (istenmeyen etkiler) riski belirlenebilir. Uzun dönemde ise operasyon sonrası hastanın yaşam kalitesi tahmin edilebilir. Kardiopulmoner egzersiz testinin bir diğer kullanım alanı ise nedeni belirlenemeyen nefes darlığının ayırıcı tanısıdır. Bu test hastalıkların teşhisi dışında sağlıklı bireylerin ve özellikle sporcuların egzersiz kapasitesini değerlendirmek amacıyla da kullanılır.

Kardiyopulmoner egzersiz testi nasıl yapılır ?

Kardiyopulmoner egzersiz testleri için yüksek teknolojiye sahip cihazlar ve deneyimli bir ekip gerekir.
Test için hastaya bu iş için üretilmiş özel bir egzersiz bisikleti veya yürüme bandı üzerinde egzersiz yaptırılır. Akciğer fonksiyonlarını değerlendirmek için egzersiz testinin bisikletle yapılması tercih edilir.

Test öncesi hastaya testin nasıl yapılacağı detaylı olarak anlatılır. Test öncesi hastanın vital bulguları yani tansiyonu, nabzı, kanındaki Oksijen düzeyi ölçülür. Bunun yanı sıra yine test öncesi solunum fonksiyon testleri ve kalp elektrokardiografisi çekilir. Test sırasında hastanın tansiyon takibi için koluna otomatik bir cihaz, kalp elektrosunu almak için elektrotlar, oksijen düzeyini ölçmek için parmak ucuna küçük bir cihaz bağlanır. Ayrıca hastanın rahatça nefes alıp vermesini engellemeyen bir maske burun ve ağzı kapatacak şekilde hastaya takılır. Bu maske sayesinde egzersiz sırasında hastanın atmosferden çektiği oksijen miktarı ve atmosfere verdiği karbondioksit miktarı sürekli olarak ölçülür.

Tüm bu gereçler hastaya takılıp hasta bisiklete oturtulduktan sonra teste başlanılır. Hastadan belirli bir tempoda bisikletin pedallarını çevirmesi istenir. Başlangıçta pedal çevirmek kolaydır ancak önceden hastanın yaşına, boyuna ve kilosuna göre belirlenmiş bir program gereği pedallar giderek ağırlaşır. Test esnasında kalp EKG’si, oksijen düzeyi, tansiyon, kalp atım sayısı, alınan oksijen ve verilen karbondioksit sürekli ölçülerek cihaz tarafından kaydedilir ve hekim tarafından takip edilir. Hekim gerekli gördüğü zaman testi sonlandırabilir veya hasta yorulduğunu artık teste devam edemeyeceğini belirttiği zaman test bitirilir. Test sırasında hastanın aldığı maksimal oksijen miktarı (VO₂max) akciğerlerin yedek kapasitesini gösteren en önemli belirteçlerden biridir. Bunun dışında kalp atım sayısı, tansiyon ve kalp EKG’si ile kalbin egzersize verdiği yanıt değerlendirilir ve hasta ya da hastalık hakkında karar verilebilir.
 

Solunum Fonksiyon Testleri

Akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığını değerlendirmek için yapılan bir grup teste solunum fonksiyon testleri denilmektedir. Bunlardan en temeli ve en sık uygulananı spirometridir. Bu testte hastadan normal sakin solunumu takiben alabileceği maksimum düzeyde nefes alması, sonrasında kuvvetle akciğerlerindeki havayı sonuna kadar boşaltması istenir. Bu test

• Astım
• Kronik tıkayıcı akciğer hastalığı (KOAH)
• İnterstisyel akciğer hastalığı (akciğer dokusunda sertleşme)

gibi akciğer hastalıklarının tanı ve takibinde kullanılır. Nefes alma ve verme manevralarının kuvvetli ve maksimum düzeyde yapılması gerektiğinden hastaların bir bölümü bu testi doğru yapamamaktadır. Bu gruba özellikle küçük çocuklar, yaşlılar, engelliler dahildir. Spirometriye uyum gösteremeyen ve testi tam anlamıyla doğru yapamayan  hastalarda impuls ossilometri (IOS) adı verilen bir başka test yapılmaktadır.  IOS, normal sakin solunumda hastanın havayolu direncini ölçme prensibine dayanır ve çok küçük çocuklarda bile uygulanabilmektedir. Özellikle astım ve KOAH gibi hastalıklarda daha kıymetli olduğu düşünülmektedir. Spirometri nispeten yaygın bir test olmakla birlikte, solunum laboratuvarında IOS cihazı bulunduran ve bu testi uygulayabilen merkez sayısı ülke çapında bir elin parmaklarını geçmemektedir.

İnterstisyel akciğer hastalıklarının takibinde kullanılan bir başka test de difüzyon testidir. Bu test sırasında hastaya karbonmonoksit içeren hava solutulup, hastanın solukla geri verdiği havada karbonmonoksit konsantrasyonuna bakarak, akciğerden kana bu gazın ne kadar geçebildiği değerlendirilir. Buna akciğer difüzyon kapasitesi denir.  Eğer akciğer dokusunda interstisyel akciğer hastalığındaki gibi sertleşme varsa, akciğerin difüzyon kapasitesi düşer. Bu grup hastalığın tedavi yanıtını izlemek ve hastalığın seyrini takip etmek için gereken en önemli testlerden biridir.

Daha az sıklıkla kullandığımız solunum fonksiyon testleri arasında akciğer alt hacimleri ölçümü, ağız içi basınçları ölçümü de sayılabilir. Ağız içi basınçları ölçümü özellikle nöromusküler (kas-sinir zaafiyeti) hastalığın takibinde kıymetli bir testtir. Bu testler sadece hastanemiz gibi özellikli merkezlerde bulunmaktadır.
 
 

6 Dakika Yürüme Testi

6 dakika yürüme testi (6DYT) bazı akciğer hastalıklarının takibinde kullandığımız ve hastalığın gidişatı veya ağırlığı hakkında bize bilgi veren bir testtir. Bu test hastanın başlangıç ve bitiş noktasının işaretlenmiş olduğu, belli bir uzunluktaki koridorda 6 dakika boyunca yürümesine dayanır. Öncesinde hasta bir sandalyede oturtularak 15 dakika kadar dinlendirilir. Bu sırada dinlenme halindeki tansiyon, nabız, oksijen değerleri, nefes darlığı puanı kaydedilir. Hastaya yürüyüş testinin nasıl yapılacağı, ne tempoda yürümesi beklendiği ve eğer zorlanırsa durup dinlenebileceği anlatılır. Bundan sonra hastadan 6 dakika boyunca gözetmen eşliğinde hızlı tempoda yürümesi istenir. Gözetmen doktor, hemşire veya fizyoterapist olabilir. Testin yapılacağı koridor üzerinde, acil ihtiyaç halinde hastanın oturtulabileceği bir sandalye hazır bulundurulmalıdır. Test sırasında hastanın yorgunluğu, nefes darlığı şiddeti ve oksijen değerleri gözlemlenir. Eğer yürüyüş sırasında hasta yavaşlarsa, aynı tempoyu yakalaması için gözetmen tarafından uyarılır. Hastada terleme, solukluk veya oksijen düzeylerinde belirgin düşüş olursa test vaktinden önce sonlandırılır. 6 dakika sonunda hasta durdurularak tansiyon, nabız, oksijen değerleri ve nefes darlığı puanı yeniden değerlendirilir. Hastanın 6 dakika boyunca kaç metre yürümüş olduğu kaydedilir.

6 dakika boyunca yürünen mesafenin normal bireylerde 400-700m arasında değiştiği bildirilmektedir. Ancak her hastanın test sırasında yürümesi beklenen mesafe hastanın yaşı, cinsiyeti, boyu ve vücut kitle indeksine dayanılarak hesaplanır. Testte kaydedilen mesafenin, hastanın günlük yaşam aktiviteleri sırasındaki egzersiz kapasitesiyle ilgili bilgi verdiği kabul edilmektedir.

Bu test sıklıkla pulmoner hipertansiyon (akciğer yüksek tansiyonu) ve interstisyel akciğer hastalığında (akciğer dokusunda sertleşme) hastalığın durumunun takibi amacıyla kullanılır. Hastanın yürüyüş sırasında oksijen değerlerinin düşmesi ve yürüme mesafesinin önceki testlere göre azalması hastalığın kötüleştiğini veya tedavi veriliyorsa yetersiz kaldığını düşündürür. Yürüyüş sırasında oksijen değeri belirgin düşen hastalara egzersiz sırasında kullanmak üzere taşınabilir oksijen sistemi kullanması, yine bu teste dayanılarak önerilebilir.