Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsü Nedir? Maymun Çiçeği (Monkeypox) Belirtileri Nelerdir, Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği (MPOX) virüsü, nadir görülen ancak ciddi sonuçlar doğurabilen bir hastalıktır. İlk olarak 1958 yılında laboratuvar maymunlarında tespit edilmiş ve
1970'te insanlarda ilk vakası görülmüştür. Genellikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal orman bölgelerinde ortaya çıkan bu virüs, son yıllarda Afrika dışındaki ülkelerde de yayılım göstermiştir.
Maymun çiçeği (MPOX) virüsünün en sık rastlanan belirtileri arasında yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, kas ağrıları, lenf düğümlerinde şişme, halsizlik ve ciltte oluşan döküntüler yer alır. Bu döküntüler, genellikle yüzde başlayıp vücuda yayılır ve su çiçeğine benzer şekilde sıvı dolu kabarcıklar haline gelir. Poxviridae ailesine ait olan bu virüs, insanlarda nadir görülen ancak ciddi sonuçlara yol açabilen bir hastalığa neden olmaktadır.
Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı
Prof. Dr. Önder Ergönül tarafından incelenip onaylanan bilgilendirici yazımızda, vajinal mantar hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsü Nedir?
Maymun çiçeği virüsünün, 2024 yılında Afrika genelinde yayılmasıyla birlikte Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), "küresel acil durum" ilan etti. Bu durum, virüsün yayılma hızını ve etkilerini kontrol altına almak için global düzeyde alınan tedbirlerin önemini vurgulamaktadır. Ancak DSÖ, 2022’de de virüsün çeşitli ülkelere yayılmasından sonra yine acil durum ilan etmiş, vaka ve ölüm sayılarının azalmasıyla 10 ay sonra acil durum kaldırılmıştı.
Öte yandan DSÖ, geçen kasım Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde virüsün cinsel yolla bulaştığını ilk kez onaylamıştı. Afrikalı bilim insanları, bu durumun hastalığın kontrolünü zorlaştırabileceği konusunda uyardılar.
Kuzey Amerika ve Avrupa'da görülen maymun çiçeği salgınları, aşılar, antiviral tedaviler ve yüksek risk gruplarına yönelik halk sağlığı bilgilendirmeleri sayesinde kontrol altına alındı. Ancak Afrika kıtasında birçok ülkede son aylarda salgınlar yaşanmasına rağmen, bu bölgelerde neredeyse hiç aşı bulunmuyor. Diğer taraftan, Afrika'da bu yıl en çok vakanın görüldüğü ülke, 12.000'den fazla vaka ve en az 470 ölümle Demokratik Kongo Cumhuriyeti oldu.
Virüsün kuluçka süresi ise genellikle 7-14 gün arasında olup, enfekte bir kişiyle doğrudan temas, vücut sıvıları, solunum damlacıkları veya enfekte hayvanlardan bulaşabilir. Maymun çiçeği virüsü, su çiçeği ile benzer cilt lezyonlarına neden olur, ancak daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, hastalığın belirtilerine dikkat edilmesi ve şüpheli durumlarda derhal sağlık kuruluşlarına başvurulması büyük önem taşır.
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği virüsü, enfekte hayvanlardan veya insanlardan doğrudan temas yoluyla bulaşır. En yaygın bulaşma yolları arasında enfekte hayvanların ısırıkları, tırmalamaları, vücut sıvıları ve lezyonlar ile doğrudan temas yer alır. İnsanlar arasında ise solunum yoluyla, cilt lezyonları veya enfekte eşyalarla temas sonucu bulaşabilir.
En yaygın bulaşma yolları arasında şunlar yer alır:
- Enfekte bir kişinin cilt lezyonlarıyla doğrudan temas
- Enfekte bir kişi ile ten teması (cinsel ilişki, dokunma vb.)
- Enfekte bir kişinin vücut sıvılarıyla temas (kan, tükürük, irin, vs.)
- Solunum damlacıkları yoluyla (uzun süreli yüz yüze temas)
- Enfekte hayvanlarla temas (ısırık, tırmalama, hayvanın etini tüketme)
- Virüs bulaşmış eşyalarla temas (giysiler, yatak örtüleri, havlular)
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsü Belirtileri Ve Semptomları Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsü, enfeksiyondan genellikle 7 ila 14 gün sonra ortaya çıkan belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtiler arasında yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, lenf düğümlerinde şişme ve ciltte görülen lezyonlar yer alır. Lezyonlar, su çiçeğine benzer şekilde sıvı dolu kabarcıklar olarak başlar, zamanla kabuklanır ve iyileşme sürecine girer. Lezyonlar genellikle yüz, eller, ayaklar ve vücutta yaygın olarak bulunur. Hastalığın ciddiyeti kişiden kişiye değişebilir, ancak çoğu vaka birkaç hafta içinde kendiliğinden iyileşir. Ancak bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde komplikasyonlar gelişebilir, bu nedenle erken teşhis ve izolasyon önemlidir. Bu belirtiler arasında şunlar yer alabilir:
- Yüksek ateş
- Şiddetli baş ağrısı
- Kas ağrıları
- Lenf düğümlerinde şişme
- Yorgunluk ve halsizlik
- Ciltte döküntüler (genellikle yüz ve vücut üzerinde)
- Döküntülerin sıvı dolu kabarcıklara dönüşmesi
- Kabarcıkların zamanla kabuklanarak iyileşmesi
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?
Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre, maymun çiçeği virüsünün teşhisi için, bir sağlık uzmanı önce döküntüler üzerindeki lezyonlardan örnek almak amacıyla çubuk (swab) kullanarak bir sürüntü işlemi gerçekleştirir. Bu işlem sırasında birden fazla lezyondan örnek alınır. Çubuk (swab) işlemi rahatsız edici olabilir, ancak virüsün tespiti için yeterli materyalin toplanması gereklidir. Toplanan örnekler laboratuvarda test edilir ve test sonuçları genellikle birkaç gün içinde çıkar. Sonuçlar beklenirken, virüsün yayılmasını önlemek için gerekli önlemler alınmalıdır.
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsünün Tedavisi Nasıl Yapılır?
Şu anda maymun çiçeği virüsü (MPOX) enfeksiyonları için onaylanmış spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Bağışıklık sistemi sağlam olan ve cilt hastalığı bulunmayan çoğu hasta, destekleyici bakım ve ağrı kontrolü ile tıbbi tedaviye gerek kalmadan iyileşebilir.
Ancak, bazı hastalar ciddi semptomlar yaşayabilir, bu semptomlar arasında göz enfeksiyonları, nörolojik komplikasyonlar, kalp zarı iltihabı (myopericarditis) ve mukozal lezyonlar (ağız, rektal, genital ve üretral bölgelerde) yer alır. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olanlar veya ileri seviye HIV enfeksiyonu gibi durumları olanlar, virüsün kontrolsüz yayılımı nedeniyle hayati tehlike oluşturabilecek ciddi komplikasyonlar geliştirebilir. Bu nedenle, bu tür hastaların yakından izlenmesi ve gerekli tedaviye yönlendirilmesi önemlidir.
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsünden Nasıl Korunulur? Maymun Çiçeği Virüsünden Korunma Yolları Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsünden korunmanın en etkili yolu, enfekte kişilerle temastan kaçınmaktır. Maymun çiçeği virüsünden korunmak için bir dizi önlem alınabilir:
- Enfekte Kişilerle Temastan Kaçının: Maymun çiçeği virüsü, enfekte bireylerin cilt lezyonları, vücut sıvıları ve solunum damlacıkları yoluyla bulaşır. Bu nedenle, hastalık belirtileri gösteren kişilerle doğrudan temastan kaçınılmalıdır.
- Hijyen Kurallarına Uyun: Ellerinizi düzenli olarak su ve sabunla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanları kullanmak, virüsün yayılmasını önlemede etkili bir yöntemdir.
- Koruyucu Ekipman Kullanın: Enfekte bireylerle veya şüpheli vakalarla temas halinde maske, eldiven ve diğer koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır.
- Enfekte Eşyalarla Temastan Kaçının: Virüs, enfekte kişilerin kullandığı giysiler, yatak örtüleri veya havlular gibi eşyalar yoluyla da bulaşabilir. Bu tür eşyalarla temastan kaçınılmalı ve iyi dezenfekte edilmelidir.
- Aşı Koruması: Çiçek hastalığı aşısı, maymun çiçeği virüsüne karşı da koruma sağlayabilir. Risk altındaki grupların aşılanması, virüse karşı etkili bir korunma yöntemi olabilir.
- Sağlık Kuruluşlarının Yönergelerine Uyun: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve yerel sağlık otoriteleri tarafından verilen yönergeleri takip etmek, virüsün yayılmasını önlemede önemli bir adımdır.
- Risk Altındaki Gruplar İçin Ekstra Önlemler: Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler, ileri yaşta olanlar veya ciddi cilt hastalıkları bulunanlar gibi risk altındaki gruplar, ekstra dikkatli olmalı ve gerekirse tıbbi danışmanlık almalıdır.
Bu önlemler, maymun çiçeği virüsünden korunmanıza ve virüsün yayılmasını engellemeye yardımcı olacaktır.
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsünde Yüksek Risk Grupları Kimlerdir? Kimler Daha Çok Etkilenir?
Maymun çiçeği virüsü, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, çocuklarda ve yaşlılarda daha ciddi seyredebilir. Ayrıca, enfekte hayvanlarla sık temas halinde olan kişiler ve sağlık çalışanları da yüksek risk altındadır.
Maymun Çiçeği (MPOX) Virüsü ile Çiçek Hastalığı Arasındaki Farklar Nelerdir?
Çiçek hastalığı ve maymun çiçeği virüsü, aynı aileden gelmelerine rağmen farklı hastalıklara neden olurlar. Çiçek hastalığı, ölümcül sonuçlara yol açabilecek ciddi bir hastalıktır, ancak maymun çiçeği genellikle daha hafif seyreder. Çiçek hastalığı dünya genelinde eradike edilmişken, maymun çiçeği vakaları halen görülmektedir.
Maymun çiçeği (MPOX) virüsü ile Çiçek hastalığı arasında birkaç önemli fark bulunmaktadır:
- Lenf Düğümleri Şişmesi (Lenfadenopati): Maymun çiçeği virüsünün en belirgin özelliklerinden biri, lenf düğümlerinde şişlik (lenfadenopati) oluşumudur. Bu şişlikler vücudun belirli bölgelerinde (örneğin boyun ve koltuk altı) görülebilir veya birden fazla bölgede yaygın olarak ortaya çıkabilir. Çiçek hastalığı ise lenfadenopatiye neden olmaz, bu da iki hastalığın ayrımında önemli bir faktördür.
- Hastalık Şiddeti ve Ölüm Oranı: Çiçek hastalığı, variola virüsü tarafından neden olunan ve çok ciddi bir hastalıktır. Hastalık belirtileri arasında ateş ve ciltte döküntüler bulunur. Geçmişte çiçek hastalığına yakalanan birçok kişi iyileşmiş olsa da, hastalığa yakalanan her 10 kişiden yaklaşık 3’ü hayatını kaybetmiştir. Maymun çiçeği ise nadir görülen bir hastalık olup, belirtileri çiçek hastalığına benzese de genellikle daha hafif seyreder. Ancak, maymun çiçeği de ölümcül olabilir.
- Coğrafi Yayılım ve Salgınlar: Maymun çiçeği, Afrika’da ortaya çıkan ve zaman zaman diğer ülkelerde görülen bir enfeksiyondur. CDC’nin verilerine göre 2022’deki salgında Türkiye’de bilinen 12 vaka görülmüştü.
- Aşılama: Çiçek/Maymun çiçeği aşısı (JYNNEOS™) hem çiçek hastalığına hem de maymun çiçeği virüsüne ve diğer orthopoxvirüslerin neden olduğu hastalıklara karşı koruma sağlar. Bu aşı, özellikle acil durum hazırlığı yapan kişiler ve bazı laboratuvar çalışanları gibi variola virüsüne maruz kalma riski olan kişiler için önemlidir.
Bu farklar, maymun çiçeği ve Çiçek hastalığının klinik ve epidemiyolojik olarak ayırt edilmesini sağlar ve bu iki virüse karşı alınacak önlemler açısından da önem taşır.